ASP'nin Nesneleri

ASP'nin Nesneleri Masa, nesnedir. Notebook bilgisayarınız da nesnedir! Arkadaşınız da bir nesnedir. Tabiî bunu onun yüzüne karşı söylemeseniz, iyi olur. Her nesnenin özellikleri vardır. Masa serttir. Su, içine konulduğu nesnenin biçimi alır.

ASP tekniğinde de amacımız nesnelerin özelliklerini kullanarak, ya bu özellikleri belirlemek, ya da değiştirmektir. Nesne Yönelimli Programlama (Object Oriented Programming, OOP) kavramını daha önce çok duymuş olmalısınız. Bir önceki bölümde fonksiyonlarla, Sub’larla, değişkenlerle tanıştık. Diyelim ki öğretmensiniz (ah, nerede o günler!) ve ASP programınızda her öğrencinin notunu veritabanına işleyen, veritabanından notları alarak geçeni-kalanı belirleyen veya öğrencilerle ilgili daha yapılması gereken bir çok işi yapan fonksiyonlarınız ve Sub’larınız var; bunların kullandığı bir çok değişkeniniz var: demek ki sizin ASP programınızda “öğrenci” diye bir nesneniz var. Ve siz bu nesneye yönelimli program yapmışsınız!

Her “program nesnesi” iki unsura sahiptir:

Özellik (Property, Attribute): Bir nesnenin özellikleri, onun değişkenleridir. “Öğrenci” nesnesinin “Öğrencinin Adı,” “Notları,” “Adresi” gibi değişkenleri, yani özellikleri vardır.

Metod (Method): Bir nesnenin işlemesi, çalışması için, kısaca kendisinden bekleneni yerine getirebilmesi için çalışma yöntemlerine ihtiyacı vardır. Dolayısıyla bir ASP nesnesinin fonksiyonları, onun metodlarıdır.

Fakat ASP’de nesneler sadece sizin öbekler halinde toplayacağınız fonksiyonlar ve değişkenlerden ibaret değildir. Bir kere, ASP programında kullandığınız Script dilinin getirdiği nesneler vardır. ASP sayfasını Javascript ile yazarsanız başka, VBScript ile yazarsanız başka dil nesnelerine sahip olursunuz; ancak her ikisinde de ortak olan “Scripting” nesneleri vardır. Bunlara birazdan ayrıntılı ele alacağız. Sonra Web Server’ın size hazır sunduğu nesneler vardır. Bunları daha sonraki bölümde göreceğiz. Ve tabiî, Browser’ın bir HTML sayfasının bölümlerini nesne sayarak oluşturduğu nesneler vardır. Bunlara da diğer nesneleri ele alırken sırası geldikçe değineceğiz. (Tabiî bir de ASP programınızı Javascript ile yazarsanız, VBScript’ten farklı olarak kendisi nesne-yönelimli bir dil olan Javascript’in oluşturmanıza imkan vereceği nesneler vardır. Fakat bu nesneler, bu kitapçığın kapsamı dışında kalıyor.)

Nesneler nasıl oluşmuş olursa olsunlar, daima size bir değer verirler:

Nesne.Özellik = Değer

Bir nesnenin bir özelliğinin değeri, bizim için bir değişken değeri gibi önem taşır:

If Nesne.Özellik > Değer Then ...

Nesnelerin özelliklerinin değerlerini değişkenlere atayabiliriz; ancak bunu yaparken Nesne’nin bir metoduna (fonksiyonu) göndermede bulunmamız ve gerekiyorsa bu fonksiyona kullanması için veri göndermeliyiz (bir fonksiyona kullanması için gönderilen değere argüman/argument denir):

Degisken = Nesne.Metod(argüman1, argüman2...)

Daha sonra bu değişkeni istediğimiz yerde kullanırız. Bu kadar teoriden sonra bir örnek nesne oluşturursak, belki işin içinden daha kolay çıkabiliriz.

Nesneler, diğer yararlarının yanı sıra, birbiri ile ilgili Sub’larımızı, fonksiyonlarımızı ve değişkenlerimizi birarada tutmamızı sağlar. Şimdi VBScript ile bir nesne oluşturabiliriz:

<%

Class Ogrenci

Public Adi, Soyadi, No

Function AdiSoyadi

AdiSoyadi = Adi & “ “ & Soyadi

End Function

End Class

%>

Bir dakika! Nesne (object) adını verdik fakat Class (sınıf) oluşturduk! Bu grubun Object..End Object olması gerekmiyor mu? Belki haklısınız; ama bir “sınıf” ancak VBScript tarafından kullanılmaya başlanırsa Nesne olur. Dolayısıyla biz “sınıf” yazarız; VBScript onu Nesne haline getirir. Peki, nesneyi oluşturduk; şimdi bunu nasıl kullanacağız. Çok kolay; önce bu nesneden yeni bir olgu (instance) oluşturacağız; sonra.. Ama önce bunu nasıl yapacağımızı yazalım:

<%

Dim Ogr1

Set Ogr1 = New Ogrenci

Ogr1.Adi = “Necip”

Ogr1.Soyadi = “Fazıl”

Ogr1.No = “181”



Response.Write Ogr1.AdiSoyadi

%>

Her nesne, New (yeni) komutu ile yeni bir değişkene bütün özelliklerini verir. Burada Ogr1 değişkeni, yukarıda oluşturduğumuz Ogrenci nesnesinin bütün özelliklerini kazanmış oluyor. Ogrenci nesnesinin “.Adi”, “.Soyadi” ve “.No” özellikleri olması gerekir; nitekim Ogr1’e bu özelliklerini burada veriyoruz. Ogrenci nesnesinin bir de metodu (fonksiyonu) var; Ogr1 bunu da kazanabilir mi? Tabiî; hem kazanır, hem de bunu ziyaretçinin Browser penceresine yazdırabilir.

Nesne kavramını kavramak zordur. Fakat yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi, ASP sayfalarınızda nesne oluşturarak çalışmaya alıştığınız zaman bunun sağladığı kolaylıktan kolayca vazgeçmeyeceksiniz